Sanayi 4.0 sürecinin en önemli kavramlarından birisi Nesnelerin İnterneti (Internet of Things – IoT). Kavram, Büyük Veri (Big Data) ile koordinasyon içerisinde nesnelerin nesneler ile kurdukları iletişimi ifade ediyor. Bu iletişim sayesinde sensör etkileşimiyle bir nesne (makine v.b.) bir diğerini harekete geçirebiliyor ya da eşgüdüm halinde hareket edebiliyorlar. Bu iletişimi olanaklı kılan ise internet bağlantısı ve uygun yazılımlar… IoT gerçekten Sanayi 4.0’ın en kilit kavramlarından birisi. Çünkü Sanayi 4.0’ı kendinden önceki ilk üç sanayi devriminden ayıran temel özellik; otomatik entegrasyon düzeyi. Birinci sanayi devrimi mekanizasyonu, ikinci sanayi devrimi elektrifikasyonu ve üçüncü sanayi devrimi otomasyonu temel alırken, 4. Sanayi devrimi tamamen otomatik entegrasyon üzerinde şekillenmektedir. Birinci sanayi devriminde üretimdeki makinizasyon, atölyeleri fabrikalara dönüştürmüş ve toplam üretim tarihte görülmemiş biçimde artış göstermişti. İkinci sanayi devrimindeki elektrifikasyon ise makinaların buhar ve katı yakıt bağımlılığından kurtularak elektrikle daha hızlı, verimli ve kompakt düzeyde yapılanmalarını sağlamıştı. Üçüncü sanayi devriminde otomasyon sayesinde makinaların kontrol süreçleri basitleşmiş ve elastikiyet artmıştı. Şimdi dördüncü sanayi devrimi ile birlikte otomatik entegrasyon sürecine geçiliyor. Bu yeni durumda otomasyona dayalı sistemler arasında tam bir eşgüdüm hedefleniyor. Müşterinin stokundaki azalmayı ölçen sistemler üretim hattına üretime geçiş için komut gönderirken bir yandan da insansız lojistik sistemleri tamamlanacak ürünü taşımaya hazırlanacak. Bu yeni devrimin anahtar kelimeleri bağlantılılık ve entegrasyon. Cisco grubu yayımladığı raporda 2020 yılı itibariyle 50 milyar cihazın birbiriyle bağlantılı hale geleceğini ve bunun 14.4 trilyon dolarlık bir pazar yaratacağını öngörüyor. Şu anki bağlantı düzeyi ise sadece yüzde 1! Mevcut sistemlerin yüzde 99’u bağlantıya geçmiş değil. Geleceğin mesleği olarak da veri madenciliği ile bağlantılı işlere dikkat çekiliyor. PwC’nin 26 ülkede 2000 katılımcı firma ile gerçekleştirdiği anket sonucuna göre ise mevcut firmaların sadece yüzde 18’i otomatik entegrasyonu olanaklı kılacak veri madenciliğine yatırım yapmış durumda. Dünya bu konuda daha yolun başında! Özellikle Google Car projesindeki akamet ve sınırsız internetin dünya genelinde yaygınlaşması konusundaki geri adımlar ile ülkelerde giderek artışa geçen sansür uygulamaları doğaldır ki, bu süreci yavaşlatmaktadır. Ancak, ok yaydan çıktı ve bundan sonrasında geriye doğru dönüş mümkün görünmüyor. Sanayi 4.0’ın idealize entegrasyonunda internet (Her şey için internet – IoE) dört düzeyde hayatlarımıza dokunacak: İnsandan makinaya, makinadan makinaya, makinadan insana ve insandan insana… İnsandan Makinaya (Human to Machine) Bu aşama aslında hâlihazırda geçilmiş durumda. İnternet aracılığıyla kontrol edebildiğimiz her nesne bu kategoriye giriyor. Uzaktan ısısını ayarlayabildiğimiz kombi, uzaktan kontrol edilebilen ve izlenebilen kamera ve ses kayıt sistemleri ve uzaktan kumanda edilebilir cerrahi robotlar… Bu aşama fabrikada uzaktan kontrol ve denetime olanak sağlayan yazılımlar sayesinde çeşitli üretim robotlarının ve CNC ve CADCAM tezgâhların kontrol edilmesinde de kullanılıyor. Makinadan makinaya (Machine to Machine) Nesnelerin İnterneti (IoT) kavramının temelinde bu aşama yatmaktadır. Makinaların diğer makinalarla –arada insan denetim ve gözetimi olmadan- eşgüdüm kurduğu sistemler. Şimdi ağırlıklı olarak geliştirilmeye çalışılan yapı (Nesnelerin İnterneti, Internet of Things – IoT) bu sisteme dayanıyor. Makinaların yine kendileri gibi makinalar tarafından kontrol edilmesinde insan beyni yerine geçecek bir “karar alıcı” mekanizma gerekmektedir. Bu sistemlerin genel ismi yapay zekâ. Yapay zekâya dayalı yazılım ve robotik sistemler çoklu durum kombinasyonlarına dayanmaktadır. Elbette yapay zekâ da diğer otomasyon sistemleri gibi analog değil dijital bir sistemdir. Dijital sistemler 0 ve 1 komutlarıyla çalıştıkları için gerçek yaşamın ancak temsili örneklerini canlandırabilir. Yani yapay zekâya sahip bir makine birçok olayda anlık ve doğru karar verse de hiç beklenmeyen çok kritik bir durumda tamamen yanlış karar alabilir. İşte makinadan makinaya internetin yani nesnelerin internetinin temel problemi budur. Makinadan insana (Machine to Human) Konuyu nesnelerin internetinden (IoT) çıkartıp bir üst boyutta her şeyin internetine (Internet of Everything – IoE) taşıyacak esas kırılma noktası burada yatıyor. Kimileri bu sistemi Sanayi 5.0 olarak da görüyor. Geçtiğimiz yıl geliştirilen insan vücudundaki insülin seviyesini periyodik olarak ölçüp gerekli durumlarda vücuda insülin takviyesi yapan sistemi buraya örnek olarak verebiliriz. Makinadan insana yönelik internet ve sensor sistemleri felçten, Alzheimer tedavisine kadar birçok alanda kullanılabilecek. Elbette üretim alanında da yalın üretim sistemlerinin vazgeçilmez parçasını oluşturacaktır makinadan insana internet. Makinadan insana internet sistemlerinde etik ve veri güvenliği meseleleri büyük soru işaretleri barındıran alanlar. İnsandan insana (Human to human) Şimdilik fantastik gibi gözükse de her şeyin internetinde (IoE) belki de en uç durumda insandan insana interneti deneyimleyeceğiz. Burada doğal hisler yerine internet ile eşgüdüm sağlanmış sensor sistemlerini hayal edebiliriz. Düşünsenize aşık olacağınız insanı dünyanın başka bir ucundan internet taramasıyla bulup sizi uyaracak bir sistem! İnsandan insana internetin tam olarak gelişip kullanılır hale gelmesi belki de insanlığın Mars’da ilk yerleşimini tamamladığı dönemlere denk gelebilecek bir tür bilim kurgu gibi gözükmektedir. Nesnelerin internetinden her şeyin internetine giden bu “sanal” yolda, gerçek hayatlarımızda –şimdilik kurgusal düzlemde gibi görünen- birçok değişim olacaktır. Dünyanın genelindeki çoklu çatışma ortamı bizi bir yandan ortaçağ karanlığına sürüklerken, bir yanımız ise bilimsel ve teknolojik gelişmelerin eriştiği boyut ile uzay çağını yaşamaya hazırlanıyor. Hem ulusal bazda ülke hem kişisel düzeyde tekil olarak bizler için de bu ayırım noktasındayız: Ya geleceğin teknolojisi yakalanacak ya da geriye doğru bir dönüş başlayacak! Yararlanılan Kaynaklar Alçın, Sinan, “Üretim İçin Yeni Bir İzlek: Sanayi 4.0”, Journal of Life Economics, sayı 8, ss 19-30, 2016. Doi: http://dx.doi.org/10.15637/jlecon.129 Bradley, Joseph ve diğerleri, White Paper, CISCO, erişim: 02.01.2017, URL: http://internetofeverything.cisco.com/sites/default/files/docs/en/ioe-value-index_Whitepaper.pdf PwC’s Global Data and Analytics 2016: Big Data, erişim: 26.12.2016, URL: http://www.pwc.com/us/en/advisory-services/data-possibilities/big-decision-survey.html